Jednymi z trudniejszych pytań, które pacjenci zadają swoim lekarzom czy dietetykom są te, które dotyczą diety w chorobach tarczycy. Jak dotąd nie ma jednoznacznych zaleceń żywieniowych, które rozwiewałyby wszystkie rodzące się wątpliwości. Dlatego też na forach i wielu stronach internetowych można znaleźć sprzeczne informacje. Trwa również stała batalia nad tematem: czy laktoza i gluten powinny być w diecie osób z chorobami tarczycy, czy jednak powinny zostać wyeliminowane. Nie ma jednej prostej odpowiedzi. Jednak poczyniono już kliniczne obserwacje u pacjentów będących na zastępczej terapii hormonami tarczycy. Ich wyniki i omówienie przedstawiam w dalszej części tego artykułu. Mam nadzieję, że po jego przeczytaniu odpowiedź na pytanie czy dieta w chorobie Hashimoto, niedoczynności tarczycy lub po wycięciu tarczycy powinna zawierać laktozę lub gluten będzie jasna. Zapraszam do przeczytania całego artykułu i podzielenia się swoimi wrażeniami w komentarzach.

Choroba Hashimoto, niedoczynność tarczycy, wycięcie tarczycy – co je łączy?

Gdybyśmy zebrali choroby tarczycy do jednego worka zauważylibyśmy, że w leczeniu większości z nich pacjenci potrzebują przyjmowania hormonalnej terapii zastępczej. Leczenie polega głównie na podawaniu L-tyroksyny (lewoskrętna tyroksyna, inaczej lewotyroksyna). Znajduje się ona w preparatach: Euthyrox, Letrox i Novothyral. Jest ona powszechnie podawana pacjentom, ze względu na to, że wykazuje podobne działanie do hormonów tarczycy. Postępowanie to, najbardziej jest uzasadnione w przypadku gdy rozwija się choroba przebiegająca z niedoczynnością tarczycy lub z jakiś przyczyn tarczyca musiała zostać usunięta.

U pacjentów z hormonalną terapią zastępczą bardzo pożądane jest uzyskanie stanu eutyreozy. Nie oznacza to nic innego jak osiągnięcie prawidłowych wartości hormonów tarczycy za pomocą doustnie podawanych leków. Jednak z jakiegoś powodu, u niektórych pacjentów osiągnięcie eutyreozy jest bardzo ciężkie. Od czego to zależy? Niestety od bardzo wielu czynników. Między innymi od diety pacjenta i stanu jego przewodu pokarmowego!

Przewód pokarmowy, a hormony tarczycy – czy mają coś ze sobą wspólnego?

Jeżeli pacjent decyduje się na rozpoczęcie hormonalnej terapii zastępczej i przyjmuje tyroksynę otrzymuje leki przepisywane na receptę, które powinien przyjmować każdego dnia, na czczo. Nie otrzymuje on wlewów z kroplówki, czy zastrzyków – jego zadaniem jest połknięcie pigułki. Niestety element ten jest bardzo często lekceważony. Wielokrotnie pomijany jest fakt, że hormony, aby mogły spełnić swoją rolę i nie były w ogromnych dawkach przyjmowane, najpierw muszą pokonać swoją drogę w przewodzie pokarmowym i zostać wchłonięte. To już na tym etapie, u niektórych pacjentów pojawiają się największe problemy. Jeżeli z jakiegoś powodu przewód pokarmowy działa nieprawidłowo, np.: występuje choroba przebiegająca ze zniszczeniem kosmków jelitowych – celiakia, występuje nieswoiste zapalenie jelita, są liczne problemy trawienne – w tym np. nietolerancja laktozy, jest zbyt szybki pasaż jelitowy – biegunki, występują pasożyty czy nieprawidłowy mikrobiom jelitowy, wchłanianie u takiego pacjenta będzie znacząco upośledzone. Będzie on w mniejszym stopniu wchłaniał składniki pokarmowe, jak i przyjmowane leki.

Dlatego też, jeżeli zgłasza się do mnie pacjent, który przyjmuje bardzo duże dawki hormonów tarczycy, a przy okazji nadal nie ma unormowanej jej pracy i źle się czuje, podpowiadam i kieruję pacjenta do dalszej diagnostyki czynności przewodu pokarmowego. Bez poprawy trawienia, a co za tym idzie również wchłaniania nie jest możliwe uzyskanie poprawy pracy tarczycy, czy lepszej reakcji organizmu na podawane dawki hormonów. Dotyczy to wszystkich przypadków pacjentów, u których bez względu na przyczynę, leczenie przebiega z doustnym podawaniem leków hormonalnych.

Jak gluten i laktoza wpływają na przewód pokarmowy?

W przypadku glutenu jak i laktozy prawdziwe problemy zaczynają się gdy pacjent zaczyna mieć problemy z ich trawieniem i tolerancją. W przypadku glutenu najbardziej obawiamy się choroby trzewnej czyli celiakii, ale także pomijanej często nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten, jak i alergii.  Nie będę rozpisywała się na temat objawów i przebiegu powyższych nieprawidłowości, ponieważ więcej pisałam o tym w artykule: Gluten – czy każdy musi się bać?

Klasyczne problemy z reakcją organizmu na gluten mogą przebiegać z gromadzeniem się gazów, z biegunkami, z anemią lub innymi nieprawidłowościami, które wskazywałyby na problemy z wchłanianiem. Jednak są również i tacy pacjenci, których jedynym objawem może być zwiększone zapotrzebowanie na hormony  tarczycy. Może być to spowodowane zmniejszonym wchłanianiem leku z jelita cienkiego. Zastosowanie diety bezglutenowej u takich pacjentów umożliwiało uzyskanie prawidłowych stężeń hormonów tarczycy bez konieczności zwiększania dawek tyroksyny.

Nietolerancja laktozy występuje u około 30% dorosłych osób. Jest spowodowana brakiem aktywności enzymu – laktazy, która trawi cukier mleczny. Badania również wykazały, że u osób z nietolerancją laktozy dawka hormonu tarczycy jest stosunkowo wyższa niż u osób prawidłowo tolerujących laktozę. Niestety niestawiona laktoza może spowodować liczne problemy jelitowe, w tym przyspieszenie jego pasażu – biegunki, a nawet zmiany mikrobiomu jelitowego. To wszystko może powodować pogorszenie wchłanianie leków.

Czy warto przejść na dietę bez glutenu i produktów z laktozą?

Odpowiedź jest jedna – jeżeli jesteś pacjentką przyjmującą duże dawki hormonów, a pomimo tego nie możesz osiągnąć stanu eutyreozy warto najpierw wykonać wszystkie, niezbędne testy diagnostyczne w celu potwierdzenia lub wykluczenia problemów z glutenem, czy laktozą. Dopiero później, pod kontrolą lekarza i dietetyka klinicznego przejść na dietę eliminacyjną, jeżeli okaże się to konieczne.

Bardzo ważne jest, aby na własną rękę nie przechodzić na dietę bezglutenową i bezmleczną. Jeżeli wyeliminuje się je przed wykonaniem badań wyniki mogą być niemiarodajne. Dlatego zawsze, warto skonsultować się z DOBRYM dietetykiem klinicznym lub lekarzem, który nie zignoruje możliwych problemów z wchłanianiem.

Jak sprawdzić czy ma się nietolerancję laktozy?

Nietolerancja laktozy może mieć charakter pierwotny (uwarunkowany genetycznie) jak i wtórny (może powstać pod wpływem uszkodzenia struktury błony śluzowej jelit np. w przebiegu celiakii). Nietolerancję laktozy można sprawdzić wykonując wodorowy test oddechowy. Polega on na przyjęciu zalecanej dawki laktozy, a następnie na pomiarze stężenia wodoru z wydychanego przez pacjenta powietrzu. Można również wykonać badanie genetyczne, które określi czy nietolerancja laktozy jest pierwotna. Jest to jedyne badanie różnicujące czy nietolerancja laktozy jest wtórna, czy jest pierwotna i ma charakter stały. Dla przykładu załączam zdjęcie wyniku badania pacjentki z chorobą Hashimoto, która pomimo nietolerancji laktozy przez parę lat była leczona Euthyroxem, który jak wiadomo w swoim składzie ma laktozę. Czy w przypadku tej pacjentki diagnostyka była warta wykonania? – Zdecydowanie tak!

Dla osób, które po wejściu w niżej podane linki zdecydują się zakupić badania genetyczne w kierunku celiakii czy nietolerancji laktozy, otrzymają rabat od firmy Test DNA w wysokości – 10% wartości badania. Uwaga! Promocja obowiązuje tylko do końca tygodnia (do 21.07.2019r).

• Celiakia https://sklep3.testdna.pl/order/?add_product=16954
• Nietolerancja laktozy https://sklep3.testdna.pl/order/?add_product=16955
• Pakiet zdrowe jelita „celiakia+niet.laktozy” https://sklep3.testdna.pl/order/?add_product=16956

Więcej na temat badań można znaleźć w zakładce BADANIA (link) lub bezpośrednio na stronie Test DNA.

Nie będę rozpisywała się na temat nietolerancji laktozy i jej dokładnej diagnostyki, ponieważ materiału jest tak dużo, że przygotuję oddzielny artykuł. ?

Podsumowując

Osoby przyjmujące hormony tarczycy powinny zwracać ogromną uwagę na stan przewodu pokarmowego. Jest to kluczowy warunek prawidłowego wchłaniania i wykorzystania przyjmowanych leków. Odpowiadając na pytanie, czy dieta bezglutenowa i bez laktozy jest dla każdego? – Brzmi nie. Jeżeli jedząc wszystko udało się osiągnąć dobre samopoczucie i prawidłowe wyniki hormonów tarczycy, to nie widzę powodu, aby zmieniać dietę. Jednak, jeżeli od lat dokuczają pacjentowi objawy wynikające z nieuregulowanej pracy tarczycy, a przy okazji przyjmuje on wciąż to większe dawki hormonów – warto wykonać szerszą diagnostykę w kierunku zaburzeń wchłaniania i tolerancji niektórych składników pokarmowych.     

Mam nadzieję, że artykuł był dla Was przydatny i ciekawy. Koniecznie dajcie mi znać co o nim myślicie? ?

Pozdrawiam serdecznie,

Dietetyk kliniczny online

mgr Justyna Krzemińska (Lenda)

Poradnia dietetyczna online Just Food Therapy

Źródła i przydatna literatura:

1. Cellini M., Santaguida M., Gatto I.: Systematic appraisal of lactose intolerance as cause of increased need for oral thyroxine. J Clin Endocrinol Metab. 2014; 99(8): e1454–e1458
2. Asik M., Gunes F., Binnetoglu E.: Decrease in TSH levels after lactose restriction in Hashimoto’s thyroiditis patients with lactose intolerance. Endocrine. 2014; 46: 279–284
3. Valentino R., Savastano S., Tommaselli A.: Prevalence of coeliac disease in patients with thyroid autoimmunity. Horm Res. 1999; 51: 124–127
4. West J., Logan R., Hill P.: Seroprevalence, correlates, and characteristics of undetected coeliac disease in England. Gut. 2003; 52: 960-965
5. Tommasini A., Not T., Kiren V.: Mass screening for coeliac disease using antihuman transglutaminase antibody assay. Arch Dis Chil. 2004; 89: 512-515
6. Caputo M., Brizzolara R., Schiavo M.: Occurrence of overt celiac disease in the elderly following total thyroidectomy. J Endocrinol Invest. 2006; 29: 831–833
7. Mc Dermott J., Coss A., Walsh CH.: Celiac disease presenting as resistant hypothyroidism. Thyroid 2005; 15: 386–388
8. Jiskra J., Limanova Z., Vanickova Z.: IgA and IgG antigliadin, IgA anti-tissue transglutaminase and antiendomysial antibodies in patients with autoimmune thyroid diseases and their relationship to thyroidal replacement therapy. Physiol Res. 2003; 52: 79–88
9. Ruchała M., Szczepanek-Parulska E., Zybek A.: The influence of lactose intolerance and other gastro-intestinal tract disorders on L-thyroxine absorption. Polish J Endocrino. 2012; 63: 318-323
10. Carvalho G., Fighera T.: Effect of gastrointestinal disorders in autoimmune thyroid desease. Trans Gastrointest Cancer. 2015; 4(1): 76-82