Myślę, że o witaminie D każdy coś już słyszał. Jednak, okazuje się, że jej suplementacja jest praktykowana głównie w pierwszych miesiącach życia dziecka. Po tym czasie, suplementacja witaminą D jest zaprzestana. Faktem jest również to, że obecnie, obok epidemii nadwagi i otyłości występuje globalny deficyt witaminy D w naszych organizmach. Szacuje się, że w Polsce brakuje jej u około 90-95% osób!

W dzisiejszym artykule przedstawię powody, dla których warto zbadać stężenie witaminy D i rozpocząć konieczną suplementację. Dowiecie się jaki wpływ na organizm człowieka ma witamina D oraz dlaczego nie sposób jej pozyskać w naturalny sposób z pożywieniem.

Zapraszam do lektury! 🙂

Budowa i występowanie witaminy D

Pod nazwą witamina D, tak naprawdę kryją się 2 związki: witamina D2 (ergokalcyferol) i witamina D3 (cholekalcyferol).

• Witamina D2 naturalnie znajduje się w grzybach i drożdżach.
• Witaminę D3 można znaleźć w produktach pochodzenia zwierzęcego (tłuste ryby morskie, żółtka jaj, sery, mleko) powstaje ona również w skórze pod wpływem działania promieniowania ultrafioletowego B.

Należy jednak pamiętać, że powyższe witaminy nie są jeszcze aktywnymi formami witaminy D. Dopiero po przejściu cyklu przemian w wątrobie, a następnie w nerkach powstają odpowiednio 2 metabolity witaminy D:

• 25-hydroksywitamina D [25(OH)D] (kalcydiol) oraz 1,25-dihydroksywitamina D [1,25(OH)2D] (kalcytriol).

To właśnie 25-hydroksywitamina D badana jest we krwi w celu oszacowania stężenia witaminy D w organizmie.

Zainteresowanie witaminą D – kolejny farmaceutyczny biznes?

Niedobór witaminy D w pierwszej kolejności był kojarzony z powstawaniem krzywicy u dzieci. Niestety krzywica była chorobą prześladującą ludzkość od tysięcy lat. Zauważono, że tran i „kąpiele słoneczne” były bardzo skuteczne w jej przeciwdziałaniu. W taki sposób rozpoczęły się badania nad witaminą D, którą odkryto na początku dwudziestego wieku.
Milowym krokiem w zrozumieniu działania witaminy D było odkrycie w latach siedemdziesiątych receptora
witaminy D – VDR (vitamin D receptor). Dlaczego było to takie ważne? Otóż w większości przypadków aktywnie działająca substancja, aby dotrzeć do komórki potrzebuje specjalnych „drzwi”, którymi są receptory. Dzięki odkryciu receptora witaminy D, dowiedziano się w jakich tkankach on występuje, a pośrednio dało to bardzo ważną informację, na jakie organy ma wpływ witamina D. To otworzyło nowa erę badań nad tą witaminą. Obecnie, dzięki tym badaniom wiedza na temat jej działania i wpływu na pracę rożnych organów i układów jest dużo większa. Stąd wynika tak duże zainteresowanie tą witaminą.

Witamina D – główne funkcje w organizmie

• Gospodarka kostna: Witamina D jest konieczna do prawidłowego wchłaniania wapnia z jelit. Witamina D odpowiada za utrzymanie odpowiedniego bilansu pomiędzy stężeniem wapnia i fosforanów w organizmie. Witamina D jest niezbędna w okresie wzrostu i regeneracji tkanki kostnej. Bez odpowiedniego jej stężenia w organizmie, kości stają się cienkie, kruche i ulęgają deformacji. U dzieci najczęstszą chorobą kości spowodowaną niedoborem witaminy D jest krzywica, natomiast u dorosłych osteomalacja. Witamina D wraz z odpowiednią ilością wapnia chroni przed rozwojem osteoporozy!
• Układ odpornościowy: Witamina D reguluje odpowiedź immunologiczną organizmu, jej receptory występują w wielu komórkach układu odpornościowego. Witamina D hamuje procesy zapalne i pobudza obronę przeciwbakteryjną. Przeprowadzono badanie, w którym zauważono, że u osób mających niedobór witaminy D (poniżej 20 ng/ml) komórki odpornościowe w mniejszym stopniu rozpoczynały wrodzoną odpowiedź immunologiczną. Osoby takie częściej chorowały na gruźlicę i ciężej ją przechodziły. Co ciekawe zanim pojawiły się skuteczne antybiotyki na gruźlicę, pacjenci byli wysyłani do sanatoriów, gdzie zalecano częstą ekspozycję na światło i spożywanie oleju z dorsza (bardzo dobre źródło witaminy D). Przeprowadzono bardzo liczne badania naukowe na temat oddziaływania niedoboru witaminy D na odporność (część źródeł podaję na końcu artykułu). Wynika z nich, że niski poziom witaminy D powoduje obniżenie odporności, co z kolei wiąże się z częstszymi i cięższymi chorobami.
• Układ nerwowy: Receptory dla witaminy D występują również w tkankach układu nerwowego. U osób z niedoborem witaminy D częściej pojawia się choroba Alzheimera. Zauważono, że nawet okresowe jej niedobory mogą być powiązane z większym ryzykiem stwardnienia rozsianego. Odpowiedni poziom witaminy D jest bardzo ważny szczególnie u osób starszych, ponieważ niedobory witaminy D mogą przyspieszyć procesy demencji starczej. Co więcej deficyt witaminy D jest często wiązany z pojawieniem się depresji i schizofrenii.
• Układ krwionośny: Odpowiednie stężenie witaminy D w organizmie wpływa na zmniejszenie ryzyka rozwoju nadciśnienia i chorób serca.
• Cukrzyca i gospodarka węglowodanowa: Zauważono, że u chorych z niewydolnością nerek (jak wcześniej wspomniałam w nerkach powstaje aktywna postać witaminy D) dochodzi do obniżenia stężenia witaminy D, jest większe ryzyko powstania zaburzeń wydzielania insuliny oraz insulinooporność tkanek. Zauważono również, że osoby z niedoborem witaminy D mają większe ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2.
• Nowotwory: Zbadano, że witamina D ma wpływ na ekspresję (odczytanie informacji z genu) ponad 200 genów w tym tych, które odpowiadają za prawidłowe dzielenie się zdrowych komórek i proces obumierania komórek nieprawidłowo zbudowanych, czyli takich które mogą zapoczątkować proces powstania nowotworu. Liczne badania dowiodły, że stężenie witaminy D poniżej 20 ng/ml jest związane z 30-50% wyższym ryzykiem zachorowania na nowotwór jelita grubego, trzustki, prostaty, jajnika, piersi czy sutka. Witamina D może hamować podziały komórek nowotworowych co wiąże się z mniejszym ryzykiem przerzutów nowotworowych.
• Choroby skóry: Zauważono, znaczną poprawę stanu pacjentów z łuszczycą (nawet ustąpienie choroby) po włączeniu do leczenia terapeutycznej dawki witaminy D.
• Choroby autoimmunologiczne: Niskie stężenie witaminy D występują w parze z nasileniem objawów chorób o podłożu autoimmunologicznym: cukrzycy typu 1, stwardnienia rozsianego, reumatoidalnego zapalenia stawów, łuszczycy, choroby Hashimoto (w przypadku choroby Hashimoto przeprowadzono badanie, w którym zauważono, że średnio 90% pacjentów ma niedobór wit. D!).

Czy można w sposób naturalny, dostarczyć do organizmu odpowiednie ilości witaminy D

Witamina D w organizmie powstaje pod wpływem promieniowania ultrafioletowego B (290-315 nm). W celu spełnienia dziennego zapotrzebowania na tą witaminę należy poddać się minimum 20-30-minutowej „kąpieli słonecznej”. Dodatkowo musi być spełniony warunek, że min. 18% powierzchni ciała będzie odsłonięte a „kąpiel słoneczna” będzie przebiegać w godzinach: od 10:00 do 14:00, kiedy jest odpowiedni kąt padania promieni słonecznych.

W letnie, wolne dni, spełnienie powyższych warunków (ok 30 min „kąpieli słonecznej” bez zastosowania kremów z filtrami) jest możliwe. Jeżeli jednak przez większość dni w roku w godzinach przed- i blisko popołudniowych przebywamy w pracy/szkole, to odpowiednie poddanie się „kąpieli słonecznej” staje się niewykonalne. Konieczna jest wówczas suplementacja.

Niestety ze źródeł pokarmowych nie pozyskamy zbyt wiele witaminy D. Chyba że codziennie zajadalibyśmy się tłustymi rybami morskimi. 🙂

Poniżej przedstawiam tabelę, która pomoże w interpretacji wyników stężenia witaminy D w surowicy krwi.

Wskazania do rozpoczęcia suplementacji witaminą D

Ze względu na powszechne niedobory witaminy D, każdy powinien zbadać jej stężenie we krwi. Dzięki badaniu stężenia 25-hydroksywitaminy D [25(OH)D] (kalcydiolu) możliwe jest celne dobranie przez dietetyka, bądź lekarza odpowiedniej dawki suplementacji.

Ogólne rekomendacje przyjmują, że w okresie od września do kwietnia (lub jeśli niemożliwa jest codzienna ekspozycja na słońce to przez cały rok) obowiązkowa suplementacja witaminą D, w dawce 2000 IU/dobę dla osób dorosłych.

Jednak  jak wcześniej wspomniałam, zachęcam do wykonywania badań stężenia witaminy D, ponieważ przy dużym jej niedoborze uniwersalna, rekomendowana dawka jest zbyt mała aby wyrównać jej poziom. Mając na uwadze silny wpływ witaminy D na geny, układ odpornościowy, nerwowy, krwionośny, kostny i wiele innych procesów uważam, że warto o to zadbać i włączyć niezbędną suplementację zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym.

Samych słonecznych dni Wam życzę! 😀

dietetyk kliniczny online

mgr Justyna Krzemińska (Lenda)

Poradnia dietetyczna online Just Food Therapy

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1955167/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18844839
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2682987/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3166406/#R9
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21751884
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18854395
7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16081283
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3447082/
9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17823437
10. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16770943
11. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2855046/
12. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15936743
13. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2592813/
14. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19321461