Myślę, że większość z nas ma swoje codzienne rytuały, które związane są z piciem kawy. Niektórzy piją ją zaraz po przebudzeniu na czczo, inni po przyjściu do pracy. Jednak czy zastanawialiście się, jak włąściwości kawy wpływają na ludzki organizm? W końcu obok alkoholu i nikotyny traktowana jest ona, jako jedna z używek. Ile kaw powinno się wypijać w ciągu dnia? Czy są schorzenia, przy których jest ona kategorycznie zabroniona? Zazwyczaj o kawie można usłyszeć wiele złego, że wypłukuje cenne minerały, że szkodzi na serce. Jednak czy jest to jedyna prawda? Czy można połączyć przyjemne z pożytecznym? Dzięki licznym badaniom naukowym już wiemy, że jest to możliwe! I nie taki diabeł straszny, jak go malują. Zapraszam do przeczytania artykułu 🙂

Właściwości kawy

Informacje ogólne o kawie

W ziarnach kawy można znaleźć wiele składników odżywczych, takich jak: węglowodany, tłuszcze, woda, proteiny (składowe białka), kwasy roślinne, alkaloidy np. kofeina i substancje aromatyczne. Zawartość powyższych substancji jest różna w zależności od gatunku roślin, od stopnia palenia ziaren, rodzaju gleb i sposobu uprawy.

Umiarkowane spożycie kofeiny (200 mg), u zdrowych osób, nie wpływa na pogorszenie stanu zdrowia i nie powoduje wzrostu ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Jednak nadmierne spożycie kofeiny (500-600 mg dziennie) może prowadzić do uzależnienia organizmu i powstania wielu niekorzystnych objawów, takich jak: nadpobudliwość, uczucie lęku, arytmię, bóle głowy, problemy żołądkowe i bezsenność.
Aby lepiej zobrazować ilość dozwolonej dawki kofeiny poniżej zamieszczam przybliżone jej wartości w określonych rodzajach kaw:

filiżanka czarnej kawy – 80-140 mg
filiżanka kawy rozpuszczalnej – 95 mg
filiżanka espresso – 57 mg
filiżanka kawy mrożonej – 50-70 mg

Dzięki licznym właściwościom kawy znalazła ona zastosowanie w przetwórstwie farmaceutycznym. Wykorzystywana jest do produkcji środków przeciwmigrenowych, przeciwastmatycznym, przeciwbólowych i środkach pobudzających. W swoim składzie kawa zawiera wiele antyoksydantów (przeciwutleniaczy), które chronią komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników a tym samym procesami utleniania. Hamuje to proces starzenia się i powstawania komórek nowotworowych.

Związki nadające kawie smak i aromat (kwas chlorogenowy, chinowy i kawowy) wykazują wiele pozytywnych właściwości. Działają przeciwnowotworowo, hamują proces powstawania blaszki miażdżycowej i utleniania cholesterolu LDL (tego „złego”).

Działanie kofeiny jest szybkie, już po 5 minutach od wypicia kawy można we krwi potwierdzić kofeinę. Swoje maksymalne działanie osiąga po ok 30 minutach.

Właściwości kawy a układ nerwowy

Niewątpliwie po wypiciu kawy bardzo szybko można odczuć zwiększenie koncentracji oraz ustąpienie uczucia zmęczenia i senności. Dzieje się tak, ponieważ aktywne składniki pochodzące z kawy (kofeina, teofilina i teobromina) stymulują wydzielanie ważnych hormonów w naszym organizmie, takich jak: adrenalina, serotonina i dopamina.

Istnieją także badania sugerujące, że regularne picie kawy zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby Alzhaimera i Parkinsona! Taki efekt został osiągnięty po długotrwałym piciu 3 filiżanek kawy dziennie.

Niestety zauważono również, że kawa może prowadzić do pojawienia się zaburzeń snu. Może także spowodować rozwój lub zaostrzenie chorób psychicznych. Nadmierne picie kawy powoduje nasilenie zachowań lękowych, autystycznych, halucynacji i urojeń. U osób, które spożywają duże dawki kofeiny >750 mg/d częściej obserwowano niepohamowany, wilczy głód niż u osób, które spożywały <250 mg kofeiny na dobę.

Jak widzicie kawa może wpływać na nas bardzo pozytywnie jak i powodować pojawienie się
groźnych objawów. Wpływ kawy na układ nerwowy nie został jeszcze jednoznacznie rozstrzygnięty.Dawka w tym przypadku decyduje o objawach, jakie odczujemy. Możemy zwiększyć swoją
koncentrację i uwagę, bądź pijąc zbyt dużo kawy nasilić uczucie lęku i rozdrażnienia.

Wpływ właściwości kawy na organizm

Wpływ właściwości kawy na układ sercowo-naczyniowy

Jest to temat bardzo kontrowersyjny i niestety nadal niejednoznaczny. Analiza dużej metaanalizy (najważniejsze badanie) z 21 przeprowadzonych badań wykazała, że umiarkowane ilości kawy (1-2 filiżanki kawy dziennie) zmniejszają ryzyko zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Jednak już w innym badaniu zauważono, że u osób niepijących systematycznie kawy nastąpił wzrost ciśnienia zaraz po wypiciu filiżanki kawy. Można z tego wnioskować, że regularnie pijąc kawę organizm przystosowuje się do jej działania i po jej wypiciu nie reaguje nagłymi zmianami ciśnienia. Oczywiście jest to kwestia indywidualna, warto więc systematycznie wykonywać pomiary ciśnienia i tętna. Wiadomo jest również, że kawa powoduje wzrost stężenia homocysteiny we krwi. Jest to substancja, która w nadmiernej ilości sprzyja powstawaniu blaszek miażdżycowych oraz zwiększa krzepliwość krwi. Jest to istotny czynnik zwiększający rozwinięcie chorób układu sercowo-naczyniowego.

Z jednej strony są doniesienia, że kawa nie wpływa na ryzyko powstania chorób sercowo-naczyniowych zaś z drugiej strony wiadomo, że jej nadmiar powoduje wzrost substancji powodujących szybszy rozwój miażdżycy. Kochani, wniosek nasuwa się sam. Osoby zdrowe niemające problemu z ciśnieniem krwi i niechorujące na choroby układu krwionośnego powinny wypijać optymalną ilość kaw, czyli: do 2 dziennie. Pomimo niejednoznacznych doniesień badań naukowych osoby chore powinny unikać picia kawy, bądź pić ją w racjonalny sposób, jednocześnie kontrolując parametry ciśnienia.

Właściwości kawy a aktywność fizyczna

Międzynarodowy Komitet Olimpijski w 2004 roku wykreślił kofeinę z listy substancji zakazanych. Badania wielokrotnie udowodniły, że po wypiciu kawy zawodnicy byli zdolni do dłuższego wysiłku, przez co zwiększają swoją wytrzymałość.

Lepsze wyniki sportowe są możliwe do osiągnięcia, ponieważ kawa obfituje w alkaloidy, które przyspieszają odnowę glikogenu. Ten z kolei stanowi zapas energii dla mięśni i jest dla nich paliwem podczas każdego wysiłku. Tak, więc jeżeli trenujecie i potrzebujecie przed treningiem dobrego zastrzyku energii, kawa będzie bardzo dobrym rozwiązaniem. Tylko uważajcie na jej ilość, aby zamiast ćwiczyć na sali spędzicie trening w toalecie. 😉

Wpływ właściwości kawy na układ pokarmowy

Niestety większość negatywnych działań kofeiny jest związanych z układem pokarmowym. Kofeina zmniejsza napięcie dolnego zwieracza przełyku, co może zwiększać objawy refluksu żołądkowo-przełykowego. Co więcej, kawa zwiększa wydzielanie kwasu solnego w żołądku, przez co zwiększa jego zakwaszenie i ryzyko powstania wrzodów. Osoby z chorobami przewodu pokarmowego np. z chorobą refluksową, zespołem jelita drażliwego, wrzodami powinny ograniczyć picie kawy bądź w ogóle z niej zrezygnować.

Właściwości kawy a metabolizm

Kofeina niewątpliwie ma duży wpływ na metabolizm. Osoby chorujące na cukrzycę powinny wiedzieć i pamiętać, że pod wpływem wypitej kawy zwiększa się stężenie glukozy i insuliny. Jednak według doniesień z literatury naukowej, picie kawy zmniejsza ryzyko powstania cukrzycy typu 2. Dzieje się tak, ponieważ kawa podnosi poziom globuliny SHBG. Jest to globulina, która odgrywa ważną rolę w wiązaniu hormonów płciowych, o których wiadomo, że wpływają na rozwój cukrzycy typu 2. SHBG reguluje ilość hormonów płciowych i wiąże się z wieloma receptorami komórkowymi w naszym ciele, sprawia to, że SHBG ma wpływ nie tylko na ilość ale też na działanie hormonów. Wiadomo, że ryzyko pojawienia się cukrzycy tyku 2 jest odwrotnie proporcjonalne do stężenia SHBG (gdy obserwowany jest wyższy poziom SHBG to jest niższe ryzyko rozwinięcia cukrzycy typu 2).

Co więcej, jednym z działań kofeiny jest działanie wspomagające odchudzanie. Dzieje się tak, ponieważ stymuluje ona rozkład triglicerydów tkanki tłuszczowej i wspomaga tworzenie się glikogenu w mięśniach. Stwierdzono, że umiarkowane spożycie kawy (bez cukru i dodatku śmietanki) może stanowić bardzo korzystny element kuracji odchudzającej.

Wpływ właściwości kawy na składniki mineralne i układ kostny

Zarówno ziarna kawy jak i ich napar zawierają dużą ilość kwasu szczawiowego. Zauważono, że kawy rozpuszczalne typu instant mają nawet do 3 razy więcej szczawianów niż naturalna kawa mielona. Jest to bardzo niekorzystny składnik naszej diety, ponieważ kwas szczawiowy w połączeniu z jonami metali tworzy trudno rozpuszczalne sole, które wraz z moczem są wydalane z organizmu.

Stanowi to zagrożenie powstania niedoborów bardzo ważnych składników mineralnych: żelaza, manganu, wapnia, magnezu oraz powstania bolesnych kamieni nerkowych. Jest to bardzo istotny argument przemawiający za ograniczeniem picia kawy. Niedobór wapnia prowadzi do ubytków kostnych. Niedobór żelaza powoduje niedokrwistość, uszkodzenia błon śluzowych i opóźnienie wzrostu oraz rozwoju organizmu. Mangan stoi na straży prawidłowego metabolizmu, jego niedobór może doprowadzić do deformacji kości, zahamowania wzrostu bądź zaburzeń w koordynacji ruchów.

Należy pamiętać, że dla osób zdrowych o pełnowartościowej, zbilansowanej diecie zagrożenie ze strony kwasu szczawiowego jest niewielkie. Jeżeli jednak dieta jest uboga w składniki odżywcze a jednocześnie podaż szczawianów w codziennej diecie jest wysoka, osoby takie mogą wykształcić kamienie nerkowe bądź inne choroby związane z niedoborem podstawowych substancji mineralnych np. osteoporozę, niedokrwistość.

Ze swojego dietetycznego doświadczenia wiem, że w codziennej diecie ciężko jest samodzielnie zbilansować ilość wszystkich dostarczanych związków mineralnych i witamin. Jeżeli nie spożywasz w odpowiednich ilościach warzyw, owoców, nabiału, kasz, orzechów, pestek niestety możesz przypuszczać, że masz niedobory pokarmowe.

Podsumowanie

Kochani, jak sami widzicie temat właściwości kawy i jej wpływu na nasze zdrowie nie jest definitywnie rozstrzygnięty. Ma ona swoje plusy i minusy. Tak jak w większości produktów spozywczych należy zachować zdrowy rozsądek decydując o ilości wypijanych filiżanek kawy. W artykule podkreśliłam jej wpływ na podstawowe układy i organy w ludzkim organizmie. Posiadając powyższą wiedzę i poprzez obserwacje znając swój organizm jak nikt inny, możecie dobrać odpowiednią ilość kawy, a tym samym kofeiny, którą sobie zaaplikujecie.

Pamiętajcie również, że zwiększając ilości wypijanych kaw doprowadzacie do przyzwyczajenia się organizmu do jej działania. Miejcie w pamięci, że aby zwiększyć działanie kawy nie należy pić jej coraz to więcej, a jedynie zrobić sobie od niej dłuższą przerwę.

Mając w jednym zdaniu podsumować przeanalizowane badania naukowe można dojść do wniosku, że wypijanie 2 filiżanek kawy dla większości, zdrowych osób powinno być korzystne i bezpieczne.

Temat kawy jest tak szeroki, że postanowiłam podzielić go na kilka części. Kolejny post będzie o popularnych dodatkach do małej czarnej, w tym o słynnej kawie kuloodpornej!

dietetyk kliniczny online

mgr Justyna Krzemińska (Lenda)

Poradnia dietetyczna online Just Food Therapy

 Źródło:

1. Żukiewicz-Sobczak W., Krasowska E., Sobczak P.: Wpływ spożycia kawy na organizm człowieka. 2012 ;Med Og i Nau o Zdrow; 1: 71-76
2. Wierzejska R.: Kofeina – Powszechny składnik diety i jej wpływ na zdrowie. 2012; Rocz Panstw Zakl Hig; 63: 141-147
3. Jarosz M., Wierzejewska R., Mojska H.: Zawartość kofeiny w produktach spożywczych. 2009; Bromat Chem Toksykol; 3: 776-781
4. Zdrojewicz Z., Grześkowiak K., Łukasiewicz M.: Czy picie kawy jest zdrowe? 2016; Med Rodz; 19: 138-145
5. Wierzejska R.: Coffee consumption vs. cancer risk-a review of scientific data. 2015; Rocz Panstw Zakl Hig; 66:293-297
6. Wilson KM, Kasperzyk JL, Rider JR,:. Coffee consumption and prostate cancer risk and progression in the professionals follow – up study. 2011; Jour of the Nat Canc Instit; 103:1-9
7. Lopez – Garcia E, Rodriguez – Artalejo F, Rexrode KM,: Coffee consumption and risk of stroke in women. 2009; Circulation; 119:1116-1123