Just Food Therapy w dużej części jest o diecie bezglutenowej. Sama, z powodów medycznych ją przestrzegam, więc przepisy znajdujące się na Just Food Therapy również są bezglutenowe. Z tego powodu chciałabym, aby wszystkie tematy wokół glutenu i pszenicy były Tobie dobrze znane. Chcę aby to było jedno z najlepszych miejsc do rozwiania wszystkich watpliwości i znalezienia odpowiedzi na nurtujące pytania dotyczące glutenu. Ostatnimi czasy opinie na temat glutenu są bardzo podzielone. Na stronach internetowych można spotkać co rusz to nowe, często sprzeczne informacje.

Jest to pierwszy artykuł o glutenie i wyjaśnię w nim, co to jest gluten, jakie dolegliwości może powodować jak i co to jest celiakia oraz nietolerancja glutenu. Dowiesz się również czy można bezpiecznie jeść gluten, czy raczej lepiej jest wykluczyć go z diety? Kto powinien przejść na dietę bezglutenową?

Na wszystkie postawione pytania odpowiadam poniżej, owocnej lektury. 🙂

Co to jest gluten?

Gluten jest białkiem pochodzącym ze zbóż: pszenicy, żyta, jęczmieia, owsu – gdy jest zanieczyszczony.  Gluten jest bardzo chętnie wykorzystywany w piekarnictwie, ponieważ po połączeniu z wodą tworzy kleistą i ciągnącą się sieć. Odpowiada on za sprężystość i elastyczność wypieków. Dlatego też po naciśnięciu palcem a nastepnie po jego puszczeniu bułeczka powraca do swojego poprzedniego kształtu. Włókna glutenu swoją strukturą przypominają przezroczystą gumę do żucia (możesz w domu sama go zobaczyć, wystarczy wymieszać mąkę z woda i stworzyć gęstą papkę i ugniatać ją pod wodą, gdy wymyje się skrobia, pozostanie sam gluten).

Zapraszam do lektury

Jakie dolegliwości i choroby może powodować gluten?

Nieprawidłowa reakcja na spożywane glutenu może wystąpić w każdym wieku. Jeżeli chodzi o gluten, można wyróżnić 3 różne jednostki chorobowe:

1. Celiakia – choroba autoimmunologiczna
2. Alergia pokarmowa – alergia na gluten
3. Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NNG) – nietolerancja glutenu. To właśnie ten temat jest najbardziej kontrowersyjny.

Czym się charakteryzują: celiakia, alergia i nietolerancja glutenu?

• Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną, co oznacza, że Twój własny układ odpornościowy wytwarza przeciwciała, które atakują tkanki organizmu, w tym przypadku ścianę jelita. Rozwinięcie celiakii jest podyktowana predyspozycjami genetycznymi. Może ujawnić się w każdym wieku, najczęściej jednak jest diagnozowana w okresie dziecięcym. Co ciekawe, w Holandii obserwuje się, że 60% nowo rozpoznanych przypadków celiakii to osoby dorosłe, w czym do 20% to osoby po 60 roku życia! Choroba ta powoduje zniszczenie kosmków jelitowych i powstanie przewlekłego stanu zapalnego w jelitach, jest to bardzo groźne zjawisko. Zmienione, chorobowo ściany jelit nie są zdolne do właściwego wchłaniania składników odżywczych. Nieleczona celiakia może doprowadzić nawet do śmierci!

Objawy celiakii nie musza dotyczyć tylko przewodu pokarmowego. Bardzo często są one nietypowe, można zauważyc pojawienia się, np. anemii, zaburzeń miesiączkowania, rozwinięcie impotencji, obrzęków, zmian skórnych. U niektórych pacjentów celiakia może przebiegać bez widocznych objawów – jest to utajona postać celiakii. Niestety jako choroba autoimmunologiczna celiakia często idzie w parze z innymi chorobami z tej grupy. Najczęściej towarzyszy jej cukrzyca typu I czy choroba Hashimoto (gdy w przypadku choroby trzewnej układ odpornościowy atakuje ścianę jelita, to w przypadku Hashimoto atakuje on komórki tarczycy i tworzy stan zapalny). Dlatego tak istotne jest szybkie rozpoznanie celiakii i rozpoczęcie skutecznego leczenia jakim jest przejście na dietę bezglutenową. Celiakia dotyczy około 1% społeczeństwa.

• Alergia na pszenicę powoduje nadprodukcję przeciwciał IgE w reakcji z białkiem obecnym w glutenie. Alergia na pszenicę wiąże się z pojawieniem się charakterystycznych objawów, takich jak: pokrzywka, puchnięcie języka, objawy astmatyczne, wymioty, katar, itd.
• Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NNG) jest to szereg niekorzystnych reakcji po spożyciu zbóż zawierających gluten. Objawy bardzo często są identyczne jak w przypadku celiakii. Pojawiają się biegunki naprzemiennie z zaparciami, wzdęcia, bolesne skurcze i uczucie przelewania w jelitach. Bardzo często pacjenci mają złe samopoczucie, depresję, są otumanieni. U dzieci najczęściej można obserwować zachowania pobudzenia psychoruchowego z jednoczesnym brakiem uwagi. Szacuje się, że osób wykazujących nadwrażliwość na gluten może być ok. 7 -10% społeczeństwa.

Należy pamiętać, że w większości przypadków osoby z nietolerancją glutenu nie muszą ściśle przestrzegać diety bezglutenowej. Należy jednak podejść do tych osób bardzo indywidualnie. Niektórzy z nich mogą tolerować większe ilości glutenu niż osoby z celiakią. Jedni mogą się dobrze czuć po zjedzeniu małej bułeczki 100% żytniej, a inni od razu zareagują pojawieniem się przykrych objawów. NNG jest to choroba stosunkowo młoda i wciąż brakuje badań i wiedzy na jej temat.

Jeżeli spożywasz posiłki z glutenem i zauważasz występowanie niekorzystnych objawów, a po odstawieniu glutenu objawy zanikają – oznacza to, że najprawdopodobniej masz do czynienia z nadwrażliwością na gluten. Aby mieć całkowitą, 100% pewność, należy przeprowadzić prowokację pokarmową. Najlepszym sposobem jest test podwójnej ślepej próby. Co to w praktyce oznacza? – Pacjent, ani specjalista nie może wiedzieć kiedy jest podawany do diety gluten. Wykluczy to możliwość wystąpienia zjawiska placebo i mylnego rozpoznania nadwrażliwości na gluten.

Czy dieta bezglutenowa jest wymysłem dzisiejszych czasów?

Absolutnie nie. Już około 2000 lat temu w starożytnej Grecji Areteusz z Kapadocji (słynny medyk) opisał zjawisko uznawane za pierwszy znany przypadek celiakii. Określił je mianem: koiliakos, co oznacza „cierpienie w jelitach”. Rozwój nauki i lepszych metod diagnostycznych pozwala szybciej i skuteczniej diagnozować nietolerancje i alergie pokarmowe, w tym również na białko pszenicy. Dlatego dopiero teraz obserwujemy prawdziwy rozmiar tego problemu.

Czy każdy powinien profilaktycznie przestrzegać diety bezglutenowej?

Mylne informacje i panująca moda na dietę bezglutenową spowodowała, że duża ilość osób zaczęła unikać glutenu, bezkrytycznie wierząc, że białko pochodzące z pszenicy, żyta czy jęczmienia, jest niekorzystne dla każdego człowieka.

Nie mam żadnych wątpliwości co do faktu, że dieta bezglutenowa nie jest przeznaczona dla każdej osoby. Powinny ją stosować tylko te osoby, które mają ku temu medyczne uzasadnienie. Przede wszystkim nie można przechodzić na dietę bezglutenową na własną rękę bez wcześniejszej konsultacji z dietetykiem bądź lekarzem. Wykluczając całą grupę produktów zawierających gluten, automatycznie pozbawiasz siebie dobrego źródła witamin i składników mineralnych.

Warto również wiedzieć, że jeżeli na początku zacznie się przestrzegać dietę bezglutenowę, zanim zrobi się odpowiednie badania w kierunku wykrycia celiakii i alergii to jeżeli wykona się te badania, wówczas wyniki wyjdą zafałszowane i negatywne. Jest to oczywiste – jeżeli nie dostarcza się szkodzącego składnika, wszystkie reakcje obronne się wyciszają a objawy znikają. Podczas przestrzegania diety bezglutenowej wykonując badania, poziomy niektórych markerów są niższe niż gdybyś nadal jadła gluten. Należy pamiętać, że pierwszym krokiem do wykrycia chorób związanych z glytenem powinny być badania i dokładna diagnostyka.

Podsumowanie

Temat wokół glutenu i dolegliwości z jego powodu wzbudzają wiele emocji. Niewątpliwie osoby cierpiące na celiakię, nietolerancję i alergię na gluten muszą przestrzegać diety bezglutenowej. Stanowi ona dla nich lekarstwo i nadzieję na normalne życie, bez przyktych dolegliwości. Należy jednak pamiętać, że jeżeli podejrzewa się u siebie którąś z powyższych chorób nie należy na własną rękę przechodzić na dietę bezglutenową. Jest to dieta stosunkowo ciężka i należy w pierwszej kolejności skonsultować się i poradzić dietetyka. Eliminując zboża z glutenem pozbawiamy siebie cennych witamin i składników mineralnych, które występują w tych produktach obok glutenu. Co więcej będąc na diecie bezglutenowej i decydując się na wykonanie badań diagnostycznych jest duże prawdopodobieństwo, że wyniki wyjdą zafałszowane i negatywne.

Kochani zanim zdecydujecie się na przejście na dietę bezglutenową przemyślcie wszystkie za i przeciw a najleiej zasięgnijcie porady u specjalisty. 🙂

dietetyk kliniczny online

mgr Justyna Krzemińska (Lenda)

Poradnia dietetyczna online Just Food Therapy

Źródła:
1. Bartuzi Z.: Alergia pokarmowa u dorosłych w praktyce lekarskiej. Dermatol. Alergo., 2009, 5: 385-387
2. Volta U., Villianacci V.: Celiac disease: diagnostic criteria in progress. Cellur.&Molec. Immun., 2011, 8: 96-102
3. Hahn M., Hagel A., Hirschmann S.: Modern diagnosis of celiac disease and relevant differential diagnoses in the case of cereal intolerance. Allergo. J. Int., 2014, 23: 67-77
4. Vazquez-Roque M., Oxentenko A.: Nonceliac gluten sensitivity. Mayo Clinic Proc., 2015, 9: 1272-1277
5. Kabbani T., Vanga R., Leffler D.: Celiac disease or non-celiac gluten sensitivity? An approach to clinical differential diagnosis. Am. J. Gast., 2014, 109: 741-746
6. Czaja-Bulsa G.: Non celiac gluten sensitivity – a new disease with gluten intolerance. Clinic. Nutrit., 2014, 34: 189-194
7. Jarosz M.: Praktyczny podręcznik dietetyki. IŻŻ, Warszawa 2010
8. Fassano A.: Wolni od glutenu., Wyd. Druga Strona, 2016